De laatste ontwikkelingen in grondbewerkingstechniek

De meningen zijn verdeeld
Moeten we nu ploegen of niet ploegen? De tijd dat een ploeg door een paard of os werd voortgetrokken, ligt ver achter ons. Tegenwoordig zijn het grote tractoren met flink wat pk’s aan boord die ploegen met gemak door het akkerland trekken. Maar toch lijkt er een keerpunt te zijn. Is het nog wel nodig om al het onkruid te verwijderen en centimeters diep in de grond te woelen?

Het gebruik van een ploeg gaat duizenden jaren terug. Zo zijn er in Egypte al tekeningen gevonden uit 1200 voor Christus waar een os een soort ploeg voorttrekt, begeleid door een boer. In de beginperiode werd er voornamelijk gebruik gemaakt van een ‘hak’. Deze haakploeg zorgde ervoor dat de grond werd opengetrokken. Een hele verbetering volgde met de komst van de keerploeg. Door een keerblad (of rister) aan de ploeg te bevestigen werd de grond niet alleen opengetrokken, maar ook omgekeerd. Hierdoor kwam onkruid onderop te liggen en kwam de voedselrijke grond naar boven. In de loop van de tijd werden de ploegen continu verbeterd. Hout maakte plaats voor metaal en onderdelen werden toegevoegd. In de 18e eeuw volgden de ontwikkelingen elkaar snel op en in deze periode werd de ploeg ook commercieel interessant om te bouwen.

Ondertussen is de ploeg een niet meer weg te denken stuk gereedschap op menig boerenbedrijf. Grote producenten als Lemken, Kongskilde en Pöttinger zijn al jarenlang succesvol met het bouwen van de grondbewerkingsmachines.

Niet keren maar woelen
Relatief nieuw is de keuze voor niet-kerende grondbewerking (NKG), al verschilt dit sterk per land. In landen met duidelijke hoogteverschillen zoals Duitsland is deze vorm van grondbewerking al langer vrij populair. Terwijl in relatieve vlakke landen met intensieve landbouw zoals in Nederland, het ‘ouderwetse’ ploegen veruit het populairst blijft. Al is ook in deze landen de NKG vooral onder biologische boeren steeds populairder aan het worden.

Wat is niet-kerende grondbewerking?
Bij deze vorm van grondbewerking maakt de boer de bodem alleen los. De grond wordt losgewoeld, in tegenstelling tot ploegen waarmee al snel 30 centimeter in de grond gesneden wordt en de grond wordt omgedraaid, waarmee de gelaagdheid van de bodem wordt aangetast. NKG zou er voor moeten zorgen dat de bodem een betere structuur krijgt en hierdoor een beter bodemleven. Water stroomt minder af en belangrijke voedingsstoffen blijven beter bewaard. Bijkomend voordeel is dat problemen als erosie worden tegengegaan.

Wel moet de kanttekening geplaatst worden dat overgaan tot NKG veel meer is dan stoppen met ploegen. Het kan jaren duren voordat een optimaal resultaat wordt bereikt en het is erg belangrijk om te weten wat er in het verleden met de grond is gebeurd.

Food and Agriculture Organization
Vanuit de 'Food and Agriculture Organization' (FAO) van de Verenigde Naties wordt NKG flink gepromoot. Onder de noemer ‘Conservation agriculture’ ziet de VN het als de methode om ‘gewas te produceren met minder middelen, voldoende winstgevend, op een duurzame manier met behoud van het milieu’. De VN heeft drie richtlijnen opgesteld voor hoe NKG toepast zou moeten worden:

• Minimale mechanische verstoring van de grond (ploegen). Dit moet resulteren in het behoud van mineralen in de grond, minder erosie en meer behoud van water in de grond.
• Het creëren van een permanente bodembedekking. Dit maakt mogelijk dat er voldoende bodemleven ontstaat. Deze breekt de mulch af wat resulteert in organisch materiaal wat werkt als een meststof.
• Gewasrotatie. Er moet met meer dan twee verschillende gewassen afgewisseld worden op het land. Hierdoor krijgen ziekten geen kans. Het zorgt daarnaast voor een betere bodemstructuur.

De onderzoeken zijn over het algemeen positief over NKG. Het zou geld besparen, minder tijdsintensief zijn en beter voor het milieu. Waarom stapt dan niet iedereen massaal over op deze manier van grondbewerking?

Om die vraag te beantwoorden moeten we eerst kijken naar de verschillende methodes. Er is niet één systeem voor NKG. Er zijn verschillende mogelijkheden en nog altijd is het vallen en opstaan. Ondanks dat er al successen behaald zijn, staat de techniek nog in de kinderschoenen. Daarnaast is de te verbouwen teelt van belang. Wat voor graan wel werkt, zou voor aardappels een ander verhaal kunnen zijn. En dan hebben we het nog niet over de grondsoort en wat er in het verleden met die grond gebeurd is. Daarnaast moeten telers die overstappen dit ook financieel kunnen. Het is duidelijk dat overstappen op NKG de eerste jaren om een investering vraagt. Het kan enkele jaren duren voordat de grond optimaal is en de oogst naar wens. Er moet dus rekening gehouden worden met een lagere opbrengst. Tegelijkertijd vraagt het ook een investering in het machinepark.

Strip till
In de Verenigde Staten is strip till populair. Het is een techniek die enkel de band in de grond bewerkt waarin de teelt gezaaid wordt. De overige grond wordt ‘met rust gelaten’. In Europa wordt dit principe al toegepast, met name bij suikerbieten. Strip till is op papier gezien dé manier om NKG toe te passen. De complete akker heeft bodembedekking, bijvoorbeeld mosterd, en alleen het zaaibed wordt bewerkt. Maar voor strip till zijn weer aparte machines nodig en niet alle gronden zijn hiervoor geschikt."

Voordelen

• Toename van organisch materiaal in de grond
• Behoud van water in de grond door de laag van organisch materiaal (minder erosie).
• Verbetering van bodemstructuur en wortelzone (meer wormen)
• Minder uit- en afspoeling nutriënten en gewasbeschermingsmiddelen
• Grotere draagkracht en berijdbaarheid
• Meer vastlegging van C en CO2 in de bodem (organische stof)
• Beter ziekte werend vermogen
• Lager brandstofgebruik
  

Problemen

• Het proces heeft tijd nodig. In eerste instantie kan het resultaat minder zijn, het kan jaren duren voordat de bodem optimaal is
• De kans is aanwezig dat geïnvesteerd moet worden in nieuwe machines
• Geschiedenis van de grond is belangrijk. Niet alle grondsoorten kunnen voor NGK gebruikt worden

Dus?
Er is geen eenduidig antwoord te geven op de vraag welke manier van grondbewerking de makkelijkste, beste of meeste ideale is. Veel hangt af van de omstandigheden. Het enige wat met zekerheid gezegd kan worden, is dat nietkerende grondbewerking een positieve impact heeft op het milieu en het tegengaan van erosie. Verder is het vooral regio gebonden. Op heuvels lijkt NKG de voorkeur te genieten omdat het erosie tegengaat, maar dan nog blijft het de vraag of de grond en/of gewas geschikt is.

* Dit artikel verscheen eerder in de Kramp Focus Editie 4 2016