Ogrodzenia elektryczne spełniają w rolnictwie różnorakie funkcje – pozwalają zabezpieczyć zwierzęta hodowlane przed ucieczką z pastwiska, jak i ochronić uprawy polowe przed dziką zwierzyną. Budowa takiego ogrodzenia wydaje się banalną sprawą, jednak okazuje się, że trzeba wziąć pod uwagę wiele czynników i pamiętać o odpowiednim wyposażeniu elektrycznego ogrodzenia, aby prawidłowo spełniało swoją funkcję. Dlatego o wskazówki dotyczące budowy i wyposażenia ogrodzeń elektrycznych spytaliśmy Krzysztofa Pinka, Senior Product Specialist w Kramp Polska, który ma wieloletnie doświadczenie w tej dziedzinie.
Czym powinno się charakteryzować poprawnie skonstruowane ogrodzenie elektryczne?
Zasada elektrycznych ogrodzeń pastwisk polega na konstrukcji płotu, który z jednej strony zapewnia niewychodzenie zwierząt z pewnego obszaru, a z drugiej – uniemożliwia wejście zwierząt niepożądanych na pastwisko, gdzie przebywają zwierzęta hodowlane. Występują dwie formy elektrycznych ogrodzeń: stałe lub przenośne. Model przenośny polega na dzieleniu pastwiska wraz ze wzrostem runi pastwiskowej, natomiast w wersji stałej zwierzęta co roku są na tej samej przestrzeni wypasane lub wypuszczane na wybieg. Ogrodzenia stałe wypadają najkorzystniej pod względem ekonomicznym, gdyż są konstruowane na kilka-kilkanaście lat, a ich późniejsza obsługa ogranicza się do przedsezonowej kontroli kluczowych elementów, jak przewodniki czy izolatory.
Co jest potrzebne do zbudowania kompletnego ogrodzenia elektrycznego?
Na kompletne ogrodzenie elektryczne składa się kilka elementów. Pierwsza i najważniejsza rzecz to elektryzator, który jest sercem układu, pompującym energię na cały płot. Kolejnym elementem są przewodniki, których rolę pełnią druty, plecionki lub taśmy oraz izolatory, na nich są osadzone przewodniki. Następną składową ogrodzenia są paliki, czyli elementy, które będą utrzymywały wspomniane przewodniki. W przypadku wyboru palików plastikowych nie ma konieczności zakupu izolatorów, gdyż tego rodzaju paliki są same w sobie izolatorem i zostały wyposażone w elementy, na których osadzane są przewodniki. Inaczej jest w przypadku słupków stalowych czy drewnianych, które już wymagają zastosowania izolatorów. Na końcu listy mamy wszelkiego rodzaju akcesoria, do których można zaliczyć: bagnety uziemiające, pręty łączące przewodniki, testery napięcia itp.
W jaki sposób prawidłowo dobrać elektryzator?
Wielu rolników uważa, że ogrodzenie będzie działało poprawnie niezależnie od tego, jaki elektryzator zastosują. Niestety, nie jest to prawda, gdyż zakup elektryzatora musi być zgodny z jego przeznaczeniem. Przykładowo, jeśli mówimy o zabezpieczeniu przed niewpuszczeniem dzików czy saren, elektryzator musi być o wiele silniejszy, niż w przypadku ochrony przed niewypuszczeniem zwierząt, np. bydła, poza pastwisko. Aby więc dobrać odpowiedni elektryzator, sprzedawca powinien zadać trzy najważniejsze pytania: Dla jakich zwierząt? Jaka długość płotu? Jakie zasilanie jest dostępne?
Czym należy kierować się przy wyborze materiałów do budowy elektrycznego ogrodzenia?
Podobnie, jak przy wyborze elektryzatora, w przypadku pozostałych materiałów musimy wiedzieć, dla jakich zwierząt ma być to ogrodzenie, na jaką długość i jakie będzie źródło zasilania. Ważna jest również kwestia, czy płot budowany jest na lata czy tylko na jeden sezon. Jeżeli ma to być płot jednorazowy, można wówczas pomyśleć o palikach plastikowych, a jeżeli budujemy go na lata, warto zainwestować w pale drewniane, najlepiej impregnowane. W przypadku drewna konieczne jest zastosowanie odpowiednich izolatorów: dla drutu okrągłych, a dla taśmy płaskich. Jeśli chodzi o przewodniki, decyduje tu głównie rodzaj zwierząt. Przykładowo dla bydła mlecznego wystarczy standardowy drut 1,2 mm, ale już przy zabezpieczeniu przed dzikami musimy sięgnąć po grubszy przewodnik – drut o średnicy 2 mm, a najlepiej 2,8 mm. Dodatkowo w przypadku dzików muszą być co najmniej trzy przewodniki na różnych poziomach.
Występują trzy rodzaje elektryzatorów: bateryjne, akumulatorowo-sieciowe i sieciowe. Najlepszym rozwiązaniem są elektryzatory sieciowe ze względu na stałą dostępność prądu. Dodatkową ich zaletą jest szeroki zakres mocy, od najniższych parametrów do najwyższych, obsługujących płoty o dowolnej długości, nawet 500-1000 km. Drugą grupą są elektryzatory akumulatorowo-sieciowe, które mogą obsługiwać dwa źródła energii. Znajdują one najczęściej zastosowanie dla średnich długości płotu. Do trzeciej grupy zaliczamy elektryzatory bateryjne, które ze względu na małe napięcie (9 V) przeznaczone są do niewielkich ogrodzeń, maksymalnie do 1-1,5 km w przypadku bydła.
Jakie nowinki techniczne ułatwiają obsługę elektrycznego ogrodzenia?
Wartym uwagi rozwiązaniem są panele słoneczne, dzięki którym mamy dostępną energię przez całą dobę. Podłącza się je głównie do elektryzatorów o napięciu 12V. Działa to na takiej zasadzie, że panel ładuje akumulator, z którego następnie energia przechodzi na elektryzator.
Występują również bardzo zaawansowane i nowoczesne rozwiązania. W ofercie firmy Gallagher jest seria I-line, która oferuje możliwość zdalnego sterowania i monitorowania ogrodzenia. W tym przypadku występuje możliwość budowy jednego płotu i podzielenie go na kilka kwater, dla której można ustawić dowolne parametry. Zarządzanie takim ogrodzeniem ułatwia moduł GSM, dzięki któremu za pomocą urządzenia mobilnego można włączyć, wyłączyć lub przeprogramować elektryzator. Alternatywą jest również możliwość wykorzystania pilota, który umożliwia zmianę parametrów przy dotknięciu do przewodnika. Są to rozwiązania dość drogie, ale zapewniające wygodę codziennego użytkowania, szczególnie przy dużych długościach płotu i utrzymywaniu różnych gatunków zwierząt.
O czym należy pamiętać, aby ogrodzenie elektryczne działało na co dzień poprawnie?
Częstym błędem przy podłączaniu elektryzatorów znajdujących się w pewniej odległości od płotu jest używanie nieodpowiednich przewodów, które nie są wysokonapięciowe. W efekcie nie uzyskujemy na ogrodzeniu zakładanych parametrów prądu. Dlatego w ofercie Kramp występują kable wysokonapięciowe, potrójnie zaizolowane, które można zakopać w gruncie, co zapewnia pewne podłączenie elektryzatora na lata.
Bardzo ważny element prawidłowego działania systemu stanowią bagnety uziemiające, z czego użytkownicy często nie zdają sobie sprawy. Jeśli podczas styku zwierzęcia z przewodnikiem nie nastąpi kontakt z elektryzatorem poprzez grunt, nie dochodzi wówczas do uderzenia w wyniku braku napięcia. Jest to szczególnie obserwowane w okresach suszy. Należy wówczas zweryfikować, czy występuje odpowiednia liczba prętów uziemiających dla danego elektryzatora. Jeśli gleba jest mocno przesuszona, w miejscach, gdzie są pręty uziemiające, należy również wylewać wodę.
Jeśli mamy do czynienia z bardzo suchą glebą lub też obfitymi opadami śniegu, który stanowi izolację od gruntu, można zastosować rozwiązanie, które usunie te problemy. W takiej sytuacji warto zastosować drugi przewodnik, a następnie podłączyć „+” do jednego z przewodników, a „–” do drugiego przewodnika, co ogranicza zaburzony proces przejścia minusowego do gruntu. Jest to rozwiązanie alternatywne, ale pozwalające w wyjątkowych sytuacjach na prawidłowe działanie elektrycznego ogrodzenia.
Użytkownicy często również zapominają o zastosowaniu odgromnika, który zabezpiecza elektryzator przed wyładowaniami atmosferycznymi. Jeśli porównamy ilość sprzedanych odgromników do elektryzatorów, to jest relacja 1:10. To niewielki wydatek, a pozwala uniknąć kosztownych napraw.
Artykuł ukazał się w czasopiśmie Focus (czerwiec 2018). Autorem wywiadu jest Łukasz Chmielewski (magazyn Farmer).